National Science Day 2025 : भारताच्या प्रगतीत विज्ञानाचा मोठा वाटा, जाणून घ्या ‘राष्ट्रीय विज्ञान दिन’

National Science Day 2025 : भारतात 28 फेब्रुवारी हा दिवस राष्ट्रीय विज्ञान दिन म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस वैज्ञानिक संशोधन आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीचा गौरव करण्यासाठी समर्पित आहे. 1928 मध्ये भारतीय भौतिकशास्त्रज्ञ सर चंद्रशेखर वेंकट रामन (C.V. Raman) यांनी ‘रामन इफेक्ट’ चा शोध लावला. त्यांच्या या ऐतिहासिक शोधामुळे विज्ञानाच्या क्षेत्रात मोठी क्रांती झाली. 1930 मध्ये त्यांना याच संशोधनासाठी नोबेल पारितोषिक देण्यात आले. भारत सरकारने 1986 मध्ये 28 फेब्रुवारी हा दिवस ‘राष्ट्रीय विज्ञान दिन’ म्हणून घोषित केला आणि तेव्हापासून हा दिवस विज्ञानाचा प्रचार आणि प्रसार करण्यासाठी साजरा केला जातो.

‘रामन इफेक्ट’ म्हणजे काय?

रामन इफेक्ट (Raman Effect) हा प्रकाशाच्या प्रसारणाशी संबंधित आहे. जेव्हा प्रकाशाचा किरण कोणत्याही पारदर्शक माध्यमातून जातो, तेव्हा त्यातील काही प्रकाश किरणांचे तरंगलांबी बदलते, यालाच ‘रामन स्कॅटरिंग’ म्हणतात. हा शोध आधुनिक भौतिकशास्त्रात अत्यंत महत्त्वाचा ठरला आणि स्पेक्ट्रोस्कोपी (Spectroscopy) क्षेत्रात मोठी सुधारणा झाली.

सर सी. व्ही. रामन यांना मिळालेले पुरस्कार:
🏆 1930 मध्ये नोबेल पारितोषिक (Physics) – ‘रामन इफेक्ट’ च्या शोधासाठी
🏆 1954 मध्ये ‘भारतरत्न’ – भारतातील सर्वोच्च नागरी सन्मान
🏆 1957 मध्ये लेनिन पीस प्राईज

राष्ट्रीय विज्ञान दिन का साजरा केला जातो? (Importance of National Science Day)

✔️ समाजात विज्ञान आणि संशोधन याबद्दल जागरूकता निर्माण करणे.
✔️ नवीन वैज्ञानिक शोधांना प्रोत्साहन देणे आणि तरुणांमध्ये वैज्ञानिक दृष्टिकोन वाढवणे.
✔️ विद्यार्थ्यांमध्ये विज्ञानाची आवड निर्माण करणे.
✔️ विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या मदतीने देशाच्या विकासाला चालना देणे.

राष्ट्रीय विज्ञान दिनानिमित्त होणारे कार्यक्रम (Events & Celebrations)

📌 शाळा आणि महाविद्यालये – विज्ञान प्रदर्शन, पोस्टर स्पर्धा, विज्ञान प्रकल्प, क्विझ स्पर्धा.
📌 संशोधन संस्था आणि विज्ञान प्रयोगशाळा – वैज्ञानिक सादरीकरणे, चर्चासत्रे, नवीन शोधांवरील सत्रे.
📌 सरकारी आणि खाजगी विज्ञान संस्था – विज्ञान तंत्रज्ञान विषयावर वर्कशॉप आणि प्रदर्शन आयोजित करतात.
📌 राष्ट्रीय विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्रालय – संशोधक आणि वैज्ञानिकांना ‘राष्ट्रीय विज्ञान पुरस्कार’ प्रदान करतो.

राष्ट्रीय विज्ञान दिनाचे उद्दिष्ट (Objectives of National Science Day)

🔬 विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीसाठी संशोधनाला चालना देणे.
🔬 अणुऊर्जा आणि पर्यावरणपूरक वैज्ञानिक संशोधनाविषयी जनजागृती करणे.
🔬 भारतातील विज्ञान आणि संशोधन क्षेत्राचा विकास करणे.
🔬 विद्यार्थी आणि तरुणांना विज्ञान क्षेत्रात करिअर करण्यास प्रेरित करणे.

विज्ञान आणि तंत्रज्ञानामुळे भारताचा विकास (India’s Progress in Science & Technology)

✅ इस्रो (ISRO) – चांद्रयान, मंगलयान आणि गगनयान सारखी महत्वाकांक्षी मोहिमेची यशस्वी अंमलबजावणी.
✅ ड्रोन आणि एआय (AI) – संरक्षण आणि आरोग्य क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात वापर.
✅ आरोग्य क्षेत्रातील प्रगती – कोविड लसीकरण, जैवतंत्रज्ञानातील संशोधन.
✅ नवीन स्टार्टअप्स आणि संशोधन – सरकारच्या मदतीने विज्ञान क्षेत्रात मोठी गुंतवणूक.