
Seen in a long exposure photograph, the Park Fire burns along Highway 32 in the Forest Ranch community of Butte County, Calif., on Thursday, July 25, 2024. (AP Photo/Noah Berger)
कॅलिफोर्नियातील जंगलांमध्ये पेटलेल्या वणव्याने (California Wildfires) मोठं संकट उभं केलं आहे. लॉस एंजेलिससारख्या सुपरस्टार्सच्या गजबजलेल्या शहरालाही याचा फटका बसला आहे. 12 हजारपेक्षा जास्त इमारती जळून खाक झाल्या असून, या आगीने 145 वर्ग किलोमीटरचं क्षेत्र व्यापलं आहे. या वणव्याचं कारण, त्यावर होणारा रिटार्डंटचा वापर आणि त्याचा पर्यावरणावर होणारा परिणाम याविषयी सविस्तर माहिती घेऊया.
वणव्यामागील कारणं
कॅलिफोर्नियातील जंगलांमध्ये वणवा पेटणं नवीन नाही, परंतु यावेळी या आगीचं स्वरूप भीषण आहे. यामागील प्रमुख कारणं:
- कोरडे हवामान आणि वनस्पती:
- मागील दोन हिवाळ्यांमध्ये ओलसर परिस्थितीमुळे झाडांना अंकुर फुटले, परंतु यंदाचा हिवाळा कोरडा असल्याने वनस्पती सुकल्या होत्या, ज्यामुळे आग पसरली.
- सँटा एना वारे:
- या वाऱ्यांचा वेग आणि कोरडेपणा आगीसाठी अनुकूल स्थिती निर्माण करतो. यावेळी वाऱ्याचा वेग अधिक असल्याने आग वेगाने पसरली.
- वीज वाहतूक तारा:
- उच्च क्षमतेच्या तारा आणि वाऱ्याचा संयोग यामुळे आगीला चालना मिळाली.
- नैसर्गिक कारणं:
- वीज कोसळणं किंवा ज्वालामुखीचा स्फोट यामुळेही जंगलात वणवा भडकण्याची शक्यता असते.
फायर रिटार्डंटचा वापर
आग विझवण्यासाठी पिंक फायर रिटार्डंटचा (Pink Fire Retardant) मोठ्या प्रमाणावर वापर होत आहे. या रसायनांमध्ये अमोनियम फॉस्फेट असतो. यामुळे आग पसरणं कमी होतं. पण, त्याचे काही घातक परिणामही आहेत:
- पर्यावरणीय प्रदूषण:
- फॉस-चेकसारख्या रिटार्डंटमधील विषारी धातूंमुळे पाण्यातील जीव धोक्यात येतात.
- मानवी आरोग्यावर परिणाम:
- रिटार्डंटमधील क्रोमियम आणि कॅडमियम यामुळे कॅन्सर, किडनी आणि लिव्हरचे आजार होऊ शकतात.
- अपेक्षित परिणाम:
- रिटार्डंटचा प्रभाव संपूर्णतः प्रभावकारक नसतो. त्यामुळे आग विझवण्यासाठी याचा मर्यादित उपयोग होतो.
क्लायमेट चेंज आणि वणवे
वातावरण बदलामुळे (Climate Change) वणव्याचं प्रमाण आणि तीव्रता वाढली आहे. 2021 मध्ये प्रकाशित जर्नल नेचरच्या एका अहवालानुसार, वणवे होणाऱ्या ऋतूंचा कालावधी लांबतोय. त्यासोबतच, आगीच्या तीव्रतेतही वाढ होत आहे.
भविष्यासाठी उपाय
- जंगल व्यवस्थापन:
- सुकलेल्या वनस्पतींचं नियोजन आणि वणव्याची शक्यता कमी करणं गरजेचं आहे.
- पर्यावरणपूरक तंत्रज्ञानाचा वापर:
- रिटार्डंटच्या जागी कमी घातक उपाय शोधणे आवश्यक आहे.
- हवामान बदलावर उपाययोजना:
- जागतिक स्तरावर कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यासाठी प्रयत्न होणे गरजेचे आहे.