Rocket Fuel: स्पेस मिशनसाठी कोणतं इंधन वापरलं जातं? Sunita Williams च्या परतीच्या यानात कोणतं फ्युएल असेल?

अंतराळ प्रवासासाठी रॉकेटला प्रचंड वेग आणि ताकद (thrust) लागते. कारण त्याला पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षण शक्तीला ओलांडून अंतराळात पोहोचायचं असतं. यासाठी सामान्य पेट्रोल-डिझेल नाही, तर विशेष प्रकारचं इंधन वापरलं जातं. चला जाणून घेऊया, कोणते प्रकारचे इंधन स्पेस मिशनसाठी वापरले जातात आणि Sunita Williams ला परत आणण्यासाठी Boeing Starliner यान कोणत्या इंधनाचा वापर करेल!

🚀 स्पेस रॉकेटसाठी खास फ्युएल का लागतं?

गाड्या आणि विमानं पेट्रोल, डिझेल किंवा एव्हिएशन फ्युएलने चालतात, पण रॉकेटसाठी हाय-एनर्जी इंधन लागतं, जे अतिशय वेगात जळून प्रचंड शक्ती निर्माण करू शकतं.

🌍 रॉकेट पृथ्वीच्या वातावरणाच्या बाहेर जाण्यासाठी 40,000 km/hr वेगाने प्रवास करतं! त्यामुळे साध्या फ्युएलने हे शक्य नाही. म्हणूनच स्पेस मिशनमध्ये खास प्रकारच्या इंधनाचा वापर केला जातो.

🚀 रॉकेटसाठी वापरले जाणारे मुख्य इंधन प्रकार

1️⃣ Liquid Fuel (द्रव इंधन)

✅ वापर: NASA, ISRO, SpaceX आणि इतर स्पेस एजन्सीज
✅ उदाहरण: Liquid Hydrogen (LH2) + Liquid Oxygen (LOX)
✅ कसं काम करतं?

• इंधन (LH2) आणि ऑक्सिडायझर (LOX) हे वेगळ्या टाक्यांमध्ये साठवले जातात.
• जेव्हा हे दोन्ही मिश्रित होतात, तेव्हा उच्च तापमानात जळून प्रचंड ताकद निर्माण होते.
• याचा उपयोग लॉन्च व्हेईकल्स आणि लाँग डिस्टन्स स्पेस मिशनसाठी होतो.

🚀 उदाहरण: *NASA चं Saturn V रॉकेट, जे Apollo मिशनसाठी वापरलं गेलं होतं, Liquid Fuel वापरत होतं.

2️⃣ Solid Fuel (घन इंधन)

✅ वापर: मिसाईल्स, बूस्टर रॉकेट्स
✅ उदाहरण: Ammonium Perchlorate + Aluminum Powder
✅ कसं काम करतं?

• हे इंधन आधीच रॉकेटमध्ये पॅक केलं जातं.
• एकदा पेटवलं की, ते सलग जळत राहतं, थांबत नाही.

🚀 उदाहरण: ISRO चं PSLV रॉकेट सॉलिड फ्युएल बूस्टर वापरतं!

3️⃣ Cryogenic Fuel (क्रायोजेनिक इंधन)

✅ वापर: मोठ्या अंतराच्या स्पेस मिशनसाठी
✅ उदाहरण: Liquid Hydrogen (LH2) + Liquid Oxygen (LOX)
✅ कसं काम करतं?

• हे इंधन -253°C तापमानाला स्टोअर केलं जातं.
• यामुळे उच्च कार्यक्षमता आणि मोठ्या अंतरासाठी उपयुक्त असतं.

🚀 उदाहरण: ISRO चं GSLV रॉकेट क्रायोजेनिक फ्युएल वापरतं!

🚀 सुनिता विल्यम्सच्या परतीच्या यानात कोणतं इंधन वापरलं जाईल?

🔹 Sunita Williams Boeing Starliner यानाने परतणार आहे.
🔹 हे यान Liquid Fuel आणि Hypergolic Propellant वापरतं.
🔹 Hypergolic Fuel चा फायदा म्हणजे, ते ऑक्सिडायझरशी संपर्कात आल्यावर लगेच प्रज्वलित होतं, त्यामुळे हे इंधन सुरक्षित आणि विश्वसनीय मानलं जातं.

🚀 भविष्यातील स्पेस फ्युएल – पुढे काय?

💡 Rocket Fuel मध्ये मोठ्या सुधारणा सुरू आहेत!
🔹 Methane-based fuel – SpaceX च्या Starship मध्ये वापरलं जाणार आहे.
🔹 Ion Propulsion Systems – दीर्घ अंतराच्या स्पेस मिशनसाठी विकसित होत आहे.
🔹 Nuclear Thermal Propulsion – भविष्यातील Mars आणि Interplanetary Travel साठी अत्यंत महत्त्वाचं!